, , , , , , ,

Het Happy-rus

“Steeds meer nieuwe gevallen duiken op van een bijzonder aanstekelijk fenomeen, en dit overal in de wereld én op het zelfde moment. Wetenschappers staan voor een raadsel. Symptomen zijn: onbedwingbare lachbuien, spontane opwellingen van dankbaarheid, verdwijnen van angstgevoelens, het zich vrijwillig inzetten voor een groter doel en onvoorwaardelijke vriendelijkheid. Dit happy-rus zou zich razendsnel verspreiden onder mensen van alle leeftijden, ongeacht de aanwezigheid van andere aandoeningen. Men weze dus gewaarschuwd…”

Het stukje komt rechtstreeks uit mijn ‘innerlijke gazet’ van gisteren, zondagmorgen. Het stond in grote letters op de voorpagina bij het naar binnenblikken, net na het zien rondhuppelen van mijn twee dochters in de tuin. “Lekkr”, riep Emma, onze pagadder van nog geen twee, terwijl ze aan een grote roze roos rook van de veel te hoge struik. “Opletten van de doorntjes hé meissie”, riep ik er meteen bij. Onder een wit gestreepte blauwe hemel – en met op de achtergrond een koor van zingende vogeltjes – blies een zacht lentebriesje een rilling door me heen. ‘Wat kan het geluk toch heel dichtbij zijn’, dacht ik bij mezelf. ‘En waarom wordt er ipv over apenpokken, Oekraïne, mogelijke nieuwe angstverhalen, niet wat meer propaganda gemaakt over het gezonde, het mooie, het blakende, kortom alles waar we wél dankbaar voor kunnen zijn?’ Waarom krijgt het stationaire wolkendek steeds meer voorrang, ipv de zon erachter heen? Heeft men het goede opgegeven, het schone verlaten, het liefdevolle opgeborgen, het vertrouwen niet meer nodig?

Het zwarte vlekje op de witte muur

Waar je aandacht aan geeft, groeit

Het is een cliché, een universele wijsheid, maar ook een wetenschappelijk gegeven. Net als een vergrootglas werkt aandacht zowel vernauwend als versterkend. Vernauwend omwille van de selectieve focus (alles eromheen vervaagt), versterkend omwille van het inzoomende energie-gevende karakter, waarbij het kleine – zoals een zwart vlekje op een witte muur – veel groter wordt gemaakt. Groter dan het in wezen is, zowel in positieve als in negatieve zin. De psychologie buigt zich hierover al 100-en jaren en schrijft meerdere effecten toe aan dit waarnemingsfenomeen, zoals het bijvoorbeeld het focusing-effect. Hierdoor zijn misleidingen en blikvernauwingen schering en inslag en leiden ze tot denkfouten (zoals zwart-wit denken, rampdenken, generaliseren: over mensen, situaties, de wereld, ons verleden, de toekomst enz). We begrijpen de wereld om ons heen op basis van wat we geleerd hebben en kennen en filteren selectief – onbewust wat we niet geleerd hebben of kennen. Natuurlijke nieuwsgierigheid, gebaseerd op niet-weten, het vervaagt steeds meer als sneeuw voor de zon. In de plaats daarvan verschijnt het neurotisch hokjesdenken, een fenomeen dat anno 2022 heel sterk wordt gecultiveerd. Helder voor wie het ziet, pijnlijk voor wie deze ‘mentale mistigheid’ negeert. Temeer omdat het een angstcultuur voedt die ziekmakend en sociaal polariserend werkt.

Crisissen zijn doorbraken

Alles heeft een keerzijde

Ik laat mensen die worstelen met burn-out out, koppels, maar ook leidinggevenden met kopzorgen vaak bezinnen over de vraag “wat er tijdens de crisissituatie en na verloop van tijd wel is vrijgekomen, open gebloeid, veranderd in positieve zin?” En dit waarderend onderzoek brengt vaak verrassende resultaten. Men schrikt even, zoomt uit, begint zelfs de vergeten witte muur te zien. ‘Er is een scheurtje in alles’, zong L. Cohen, ‘zo geraakt het licht ook binnen’. Maar we staren als automatische en geconditioneerde piloten gefixeerd op de scheurtjes en barsten, we huilen en vervloeken om wat niet meer vlak en ‘vertrouwd’ is. Terwijl er tegelijk heel wat nieuw licht binnen dwarrelt: op onszelf in de tijd, de ruimte, met wie we verbonden zijn, waarom, en wat we doen, en vergeten te doen zijn. Het Happy-rus mag wat mij betreft de hele wereld besmetten. Temeer omdat het ook therapeutisch heel gezond en positief zingevend werkt in tijden van (seriële) tegenslag.

Pijn hebben is menselijk, leiden echter hoeft niet, er creatief doorheen groeien kan ook. Dat weten we uit de oude maar ook modernere filosofieën, we ervaren het ook in talrijke kunstvormen zoals muziek, drama, literatuur en andere artistieke expressies. De cultuur – echter – van angst, (zelf)medelijden en verzet tegen alles wat niet ‘comfortabel’ aanvoelt regeert de mens en installeert een quick fix mentaliteit, met bypassing via lichtzinnig positivisme, veel junk food, steeds meer medicatie, alcohol en vele andere verdovingen. De media bedwelmt strategisch en commercieel, de massa volgt. Niets is wat het lijkt. We moeten als mensheid terug meer naar de basis, naar de natuur, naar binnen, naar het diepere in onszelf, dichter bij waarheid, onze bronnen en elkaar. Het stationaire wolkendek van de laatste jaren en mogelijks deze die nog kunnen volgen, het is slechts ‘een realiteit’ voor wie deze blijft zien. Er zijn ook andere realiteiten.

Het Happy-rus en PTG

Je bent de hemel, de rest is slecht het weer. Pema Chodron.

De blik van een niet-wetend kind is wat we nodig hebben. Alleen door een open leerverliefde blik bruist het hart van verwondering. Want wat je niet kent kan je ook nooit herkennen, laat staan ervaren en waarderen. Het mes van snel oordeel snijdt je af van elke vorm van leren, van weten scheppen, van wetenschap, van waarheidsontvouwing. Het enige dat dit kan doorbreken is dus gezonde twijfel, nieuwsgierigheid en openheid om meer waarderend te kijken.

De Amerikaanse psychologen Tedeschi en Calhoun wijzen er in deze optiek al langer op dat bijvoorbeeld ingrijpende en ontregelende situaties en alle daaruit voortvloeiende (existentiële) vragen niet enkele kunnen leiden tot posttraumatische stress (PTSS) maar ook tot posttraumatische groei (PTG, ofte het ‘bloeiende proces’ van Post-Traumatic Growth). Ik schreef er uitgebreid hier over.

PTG is een mogelijk positief veranderproces dat volgt na een (reeks) onverwachte negatieve gebeurtenissen. In essentie dus een vorm van zelfverbetering die men ondergaat na het ervaren van levensuitdagingen. PTG sluit de pijn en de angst van het moment niet uit, maar het stuurt onszelf in de richting van een authentieker en zinvoller leven. In die zin kan PTG als een psychologische transformatie die volgt op een (reeks van) stressvolle ervaring(en) ook begrepen worden als ‘een uitdagende manier om het doel van pijn te vinden, en dus verder te kijken dan de (on)bewuste strijd er tegen’. De positieve transformatie van PTG weerspiegelt zich volgens de heren Tedeschi en Calhoun in één of meer van de volgende vijf gebieden:

  • Het durven omarmen van nieuwe kansen zowel op persoonlijk als op professioneel vlak.
  • Verbeterde persoonlijke relaties en meer plezier door samen te zijn met mensen van wie we houden.
  • Een verhoogd gevoel van dankbaarheid voor het leven.
  • Grotere spirituele verbinding.
  • Verhoogde emotionele kracht en veerkracht

Daarom heb ik een zeer sterk vermoeden dat er een niet-toevallige correlatie bestaat tussen het Happy-rus en het vermogen om tegenslagen anders, bewuster, positiever te herkaderen en te waarderen. Het slechte in ons leven is er misschien alleen maar om het beste in onszelf uit te dagen..

“Ga je mee op de trampoline papie?”, riep Sofia me uit mijn mijmering.

“Zeker meisje, ik kom eraan.”

– Steve Van Herreweghe –

/1 Reactie
, , , , , , ,

Van vooral harde naar meer hartelijke tijden

Beste vrienden, volgers van deze blog,

Deze week werd een uitgebreide podcast met Greet Bunnens ingeblikt. Hierbij werp ik mijn ongezouten doch gepeperde blik, voorzien van de nodige metaforen en dit in vogelvlucht, op de gedeelde crisissituatie waar we straks twee jaar in vertoeven, proberen te overleven en zelfs het verschil te maken. Dit tegen wil en dank maar wel met de nodige moed, in verbinding en met een groot strijdershart. Diverse onderwerpen worden aangesneden tijdens dit twee uur durend interview:

  • Waarom niet iedereen op een zelfde manier denkt, kijkt, reageert
  • Welke cognitieve en sociale mechanismen een rol spelen in de dagdagelijkse strijd en polarisatie
  • Waarom gezond wantrouwen logisch is
  • Waarom dit gebeuren niet losstaat van voorafgaande maatschappelijke tendenzen
  • Wat de link is met de 4 fasen in de nacht en het donkerste uur dat voorafgaat aan de dageraad
  • Welke kenmerken typerend zijn voor hen die het ‘Spel’ doorzien
  • Wat het verschil is tussen een interne en externe locus of control
  • Hoe we best met angst omgaan, check ook survivalkit in lastige tijden
  • Waarom het blijvend debat, naast de eigen stem, het herstel van recht, inkeer en zelfactualisatie ons hierdoor kunnen halen
  • En iets over het verdriet, het gevangen leven en de kracht van olifanten (en dus mijn eerste boek-in-wording)

Veel luisterplezier en laat gerust jullie comments na hier of in de sectie comments op Youtube (onderaan de video).

Stay strong, keep connecting, be positive!

Steve

ps: momenteel non-actief op FB wegens zoveelste ban. Je vindt me wel hier en op:

Telegram: https://t.me/stevevanherreweghe
LinkedIN: https://www.linkedin.com/in/stevevanherreweghe/
MeWe: mewe.com/i/stevevanherreweghe

/0 Reacties
, ,

De vossen bewaken de kippenhokken

“Censuur smaakt zuur.
Het weerhoudt geen enkel nieuwsgierig brein, groot of klein
om dichter bij de waarheid te zijn.
En toch is het actueel schering en inslag
omdat het nu eenmaal mag.
Tot zolang men de pijn kan verbijten
En we samen niet langer willen splijten.”

Gestraft worden omdat je de andere kanten van de waarheid verdedigt, niet meer mogen meespelen omdat je nu eenmaal anders denkt, eruit geknikkerd worden door fanatieke factcheckfans. Kortom slik- en zwijgplicht voor ‘anderstaligen’, het ‘kleurt’ onze dagen. Op sociale media, Youtube, Google, en niet in het minst binnen de mainstreammedia. De verwerping van informatie om de zgn. desinformatie te vermijden is een regelrechte inbreuk op ons recht op kennis, totale kennis.

De wereld is een virtueel dorp geworden, nu nog een empathischer. Want wie dweept met kleutertuinpolitiek binnen en buiten onze schermpjes etaleert en propageert een bizar geworden mensbeeld en creëert een wereld van vertwijfeling. Daar waar een steeds schabouwelijker, bio-ethisch gevaarlijk machtsspel zich ontvouwt. Daar waar onze wereld en bewegingsvrijheid krimpt als te heet gewassen wol en angst groeit als bamboe. Daar waar schijnveiligheid en -heiligheid onder het mom van volksgezondheid wordt gevoed en farmaceutisch verheerlijkt. 

Wie zijn die vossen die het kippenhok (mogen blijven) bewaken?

Goed dat we nog kunnen delen, een beetje alhier, een beetje aldaar. Ook al is het misschien maar voor even. De ‘gestraften’ groeien echter in getale, ze verzamelen zich, en beraden zich, alsmaar meer en grondiger. Het protest groeit, hoe kan het ook anders. Kennis is macht. Wie daaraan peuzelt veroorzaakt een logische revolutie. Overleving en de nood aan complete informatie gaan hand in hand. Het is nog wachten op de hesjes alhier, rode het liefst, martiale als t van mij afhangt. Maar ze komen er, net als de vele obligate actiegolven. De tijd van debatteren is stilaan voorbij. De website van onze Gouden Burgerbeweging staat online sinds gisteren. Dat de acties mogen groeien, net als de verbinding die onze vereenzaamde harten zochten.

In naam van de volledige waarheid, de volledige gezondheid en de volledige vrijheid:

deze inkrimping op meervoudige schaal, deze onnatuurlijke tweedeling moet stoppen, de fysieke, sociale en emotionele splijting berokkent velen te veel en te lang onherstelbare pijn. Deze totalitaire machtsontplooiing heeft volksgezondheid ten andere al lang niet meer voor ogen. De waarheid komt altijd bovendrijven omdat ze finaal veel ‘licht’-er is dan de leugen. Mijn mening, mijn wetenschap. 

Lieve mensen allemaal, we leven tijdelijk op een bijzonder mooie blauwe planeet die draait om een wonderbaarlijke magnetische ster. Alles werkt, net als ons lichaam, zoals het moet werken, ver voorbij menig menselijk verstand kan vatten. Het verstand dat zich nu gedraagt als een vervelende kleuter in de bieb van veel dieper weten. En het vooral lijkt te vergeten dat je op een ronde planeet als de onze niet voor kanten hoeft te kiezen. 

– Steve Van Herreweghe –

/4 Reacties
, , , ,

Herinner wie je bent

Dat ‘Big Pharma rules’ is een open deur intrappen. En dat deze ‘nieuwe kerk’ reeds meerdere decennia haar volgelingen indoctrineert, evenzeer. Het is wat ik ‘de stelselmatige psychiatrisering van de maatschappij’ noem:

“een gevangenschap creëren op basis van een ziekte, de stigmatisering van de mens achter de patiënt, sociaal isolement, chemische afhankelijkheid induceren, levensperspectief wegnemen, chroniciteit installeren, onderdrukking van de natuurlijke agressie en vrijheid.”

Droefenis alom. Wat er nu (2020-2021) gebeurt op grote schaal gebeurt al ettelijke decades achter de muren van de psychiatrie waar ‘verloren’ (lees: verworpen) gelopen zielen gebrandmerkt en geïnstitutionaliseerd worden. 

Ik heb er mij 17 jaar intern (in 3de en in 2de lijnszorg) tegen verzet. Vurig, risico- en gewetensvol, soms met medestanders, doch meestal alleen. Met minder resultaat dan ik voor ogen had, de uitzonderingen bevestigen de regel. 

Het is vaak onbegonnen werk, zeker als het collectief ook gedijt in slachtofferdenken en -attitude. Er is namelijk zoiets als aangeleerde hulpeloosheid (‘zelfsabotage’), secundaire ziektewinst (‘ziekte brengt voordelen en bedekt de onderliggende problematiek’) en de latente identiteitscrisis (‘de diagnose als troost bij zelfverloochening’). De quasi gehele Westerse (vooral biologisch georiënteerde) geneeskunde teert daarop en zweert daarbij, met Big Pharma als Alziende God. 

Finaal heb ik zelf dat circus verlaten. En zo zijn er nog. Ik schreef er een reeks artikelen over destijds (het Groot Psychiatrierapport van De Morgen) en het is nu ook brandend actueel, check bijv. dit artikel en volg de links onderaan.

Zoals ik hier vaak over blog en conform mijn visie is er wel een hele andere uitweg. Maar dit vraagt bewustwording, diep (zelf)onderzoek, assertiveit en herinnering niet van wie men denkt of misvoed is te zijn maar van wie men wel werkelijk is. De sleutel ligt bij ‘holistische kennis’, bij ‘het voelen’ en bij ‘gedragsverandering’. Hoe iets of iemand jou bijv. doet voelen. Maakt het, hij of zij jou kleiner of maakt het, hij of zij jou groter? Dat is de vraag. Hulp en begeleiding hierbij is vaak aangewezen, ook al is het daarbij nog steeds zoeken naar een frisse speld in een oude hooiberg. Ik ben alvast sedert 23 jaar een gedreven mentor en coach. 

Het gehele mensbeeld moet mijns inziens aan diggelen geslagen worden. Mensen zijn echt geen toevallige hoopjes cellen die losstaan van de rest, zonder eigen zelfregulerende intelligentie, afweer en veerkracht, die vooral chemisch moeten bijgewerkt worden als er symptomen van ‘disharmonie’ of ‘dis-ease’ optreden. 

Neen. Mensen zijn – op grond van inzichten uit moderne fysica, epigenetica, integratieve geneeskunde – als interafhankelijke energiesystemen te beschouwen, die aan voortdurende zelfherstelling werken (autofagie), evolutionaire homeostase als groei beogen en aan kracht winnen door rust, positieve verhalen en gezonde lifestyle. Het is juist door mentale, chemische maar ook letterlijke misvoeding en dus ‘chronische vervuiling’ dat we verglijden naar de hoek op de achtergrond waar de klappen vallen, waar we – ondanks onze dikker wordende lichamen – steeds kleiner en kleiner worden, en zodoende vergeten dat we:

“bijzondere, unieke, vormelijk geworden verhalen, gesaboteerde en miskende helden, oerkrachtige en wijze goden in vermomming zijn.”

Er is nog gigantisch veel werk, laat het de held(in)-in-jezelf inspireren en vooral activeren om nu nog meer en dieper voor jezelf te gaan denken, en, nog meer te doen – waar mogelijk – als (n)ooit voorheen. 

– Steve Van Herreweghe –

/3 Reacties
, , , , ,

Stress. De container die God al lang heeft verbannen

‘De boog kan niet altijd kan gespannen staan’.

We werpen het o zo graag, overvloedig, ook wel gemeend de sociale ether in, toch? (…ook al doen we dat quasi met zijn allen vanuit een chronisch overspannen status, denk ik dan ‘stilletjes’). Res non verba ofwel de daad bij het woord voegen is – eerlijkheidshalve – zelden een eenmalige activiteit maar een levenslang leerproces. En net nu – in het Coronatijdperk – worden we er quasi met zijn allen in geduwd, willens nillens. Verplicht onthaasten. Ideaal dus om eens wat te reflecteren over dé bron van veel ziektes en lijden.

Stress, een groot containerbegrip

‘Stress’, het heeft – anno 2021 – God al lang verbannen als meest geliefkoosde zondebok en dé reden bij uitstek waarom we ziek zijn (en ‘zoek’ lopen). En als we dr. Google raadplegen dan krijgen we ongeveer 1.010.000.000 resultaten (0,50 seconden). Het is een universeel begrip en realiteit geworden die ons in ons dagelijks lijden verbindt, ook wel verblindt, en zelfs verbrandt. De verwereldlijking of secularisering ervan is zeker geen negatieve evolutie. De ontkerkelijking en ontnuchtering brachten de voeten meer op de bodem, de aandacht naar het lijf en de focus meer op zichzelf, het soevereine zelf, het aardse zelf. Anderzijds zorgde het ook voor een soort geestelijke – spirituele ontzuiling waardoor heel wat mensen het zgn. ‘levenskompas’ kwijt zijn geraakt. Een leegte waar vooral Big Pharma van profiteert. Ik schreef er hier scherper over door.

Stress. Het is een containerbegrip geworden. We kennen en gebruiken het ondertussen voor heel veel zaken, nog steeds eerder met een negatieve lading: verwijzend naar een soort ‘onbehagen, nervositeit, angst, zorgen’ zowel thuis, op het werk, in het verkeer, wanneer we het over ons verleden, de toekomst, onze gedachten, emoties en over het gedrag van anderen hebben. Het is een term die veel omvat, te veel, en het past perfect binnen de cognitieve luiheid, de gevoelsarmoede en de illusie van ’tijdsgebrek’ waarin we met zijn allen zijn vervallen. Dat we volgens verslavingsexperts “geen tijd hebben” klopt niet, aangezien gemiddeld genomen een volwassene 4u-6u/dag neust in en kleeft aan diens toestelletje. Deze ‘online- en checkhouding’ heeft met het bevredigingshormoon ‘dopamine’ te maken, een natuurlijke beloningsdrug, waaraan we megaverslaafd zijn. Ik besprak het hier uitgebreider.

Neutraal betekent stress ‘druk’ of ‘spanning’, zoals deze die je op een boog steekt. En die spanning kan laag of hoog zijn, aangenaam tot onaangenaam aanvoelen, en van kortdurende of aanslepende aard zijn. Algemeen spreken we van eustress wanneer het positieve druk is of ‘opwinding’ (om iets te presteren) en disstress wanneer het als negatieve druk wordt ervaren of ’teveel’.

‘Controle’ is daarbij steeds het sleutelwoord. Vooral dan de mate ervan ofwel de autonomie die we in de situatie ervaren. Gebrek aan controle over en perspectief in een situatie bevordert heel vaak de negatieve stressbeleving en dwarsboomt de positieve zingeving.

Overlevers en hun pedalen (kwijt),

Dankzij ‘stress’ (dat weten we dankzij de evolutietheorieën) – hebben we het als mensensoort ‘overleefd’. Het is het biochemisch product van ons overlevingsmechanisme; een mechanisme met diepe roots in het instinctieve reptielenbrein en werkzaam via het autonoom zenuwstelsel (AZS).

Dat AZS heeft 2 pedalen die best zo gelijkmatig – evenwichtig mogelijk worden gebruikt: het gaspedaal (sympathisch deel) enerzijds, dat bij waarneming van ‘gevaar’ ons lijf een vloedgolf van natuurlijke chemicaliën – hormonen (adrenaline, noradrenaline, cortisol) bezorgt ifv ‘actie’ en via de vecht-vluchtreflex, en anderzijds het rempedaal (parasympathisch deel) dat ons lijf terug naar een relaxatie- en herstelmodus brengt. Dit natuurlijk evenwichtsmechanisme in ons lichaam heet de homeostase.

De kern van het probleem is niet de acute stresservaring maar wel de chronische – aanhoudende stresservaring, waardoor de homeostasis van ons organisme in het gedrang komt. Beeld je maar eens in dezelfde afstand met 1 ipv 2 pedalen te fietsen. Of nog anders gezegd, het is niet zozeer de zwaarte van de rugzak maar hoe lang je die al draagt dat gaat doorwegen, en acute lastsignalen tot ernstige ziektes gaat genereren.

De gerenommeerde celbioloog dr. Bruce Lipton (US) stelt dat het wetenschappelijk bewezen is dat 95% van alle ziektes stressgerelateerd zijn. En deze stress kan chemisch (toxische stoffen), fysiek (mechanisch) en emotioneel (overspoeling) van aard zijn. Wanneer we (1) teveel en (2) te lang ’(ver) dragen’ evolueert de spreekwoordelijke spanningsboog naar ‘te strak’ en kan die op een gegeven ogenblik ‘breken’. Onderweg vertoont ons lichaam wel al voldoende signalen (vermoeidheid, prikkelbaarheid, geheugenklachten, hartkloppingen, hoofdpijn, gedaalde frustratietolerantie, psychosomatische klachten, …) waar we te vaak ‘ontkennend’, ‘minimaliserend’ op reageren. Men gaat door op hetzelfde elan want “duty calls”, tot een toestand bereikt wordt (zoals bij burn-out) waarbij het echt helemaal niet meer gaat.

En nu (verder)?

Zoals aangestipt, ‘controle’ is het sleutelwoord. En deze lijken we grotendeels kwijt geraakt.

Eén van de allergrootste bronnen van (inter)menselijk lijden komt neer op het volgende onevenwicht:
1. een overmaatse betrokkenheid (en dus controledwang) bij zaken waar we geen invloed op hebben
2. een ondermaatse betrokkenheid (en dus ontkenning) bij zaken waar wel wel invloed op hebben
3. het onbewust zijn hiervan en het hardnekkig blijven vasthouden aan 1. en 2.

En nu het een wetenschappelijk gegeven is dat stress, naast ons denken en voelen ook onze organen (hersenen, maag-darmstelsel, huid, hart, longen, lever, nieren, enz.) teistert en het steeds meer door moderne gezondheidswetenschappen zoals psychoneuroimmunologie en epigenetica sterk wordt bekrachtigd rijst natuurlijk meer en meer de vraag ‘Hoe we dit dan in huidige jachtige geautomatiseerde cultuur moeten gaan (blijven) counteren?’

Er zijn diverse adviezen natuurlijk mogelijk, maar start misschien met de teksten Survivalkit in lastige tijden, Pauzeren kan je leren en Van kwantiteit naar kwaliteit

Ik hoop dat je in afwachting van mijn boek en via deze blog en podcast iets meer antwoorden kunt vinden. Voor verdere vragen kan je me steeds contacteren.


– Steve Van Herreweghe

/3 Reacties
, , , , , , ,

‘Emotioneel Werk’ werkt

“Te veel op mijn schouders, een krop in de keel, er ligt iets op mijn maag, er moet iets van mijn lever, dat doet pijn aan ’t hart, daar komen mijn haren van recht..”

Gevoelens, emoties, hoe ‘ongrijpbaar’ ook, ze drukken zich lijflijk en organisch uit. Niet enkel in onze taal maar ook werkelijk in de stoffelijke realiteit van ons lichaam. Of we dit nu weten of niet, willen of niet, door onze verbinding met de buitenwereld en elkaar ontstaan ze, en verblijven ze, kort maar ook vaak heel lang, en met gevolg. De prettige en de minder prettige, de mooie en de bijzonder pijnlijke.

Na 25 jaar ervaring in de (geestelijke) gezondheidszorg durf ik te stellen dat er nog steeds bijzonder weinig aandacht gaat naar de impact van de emotionele gezondheid op de algemene gezondheid, naar het verband tussen de emotionele kwetsbaarheid en de fysieke kwetsbaarheid, naar de link tussen ziektes en gevoelsvervreemding.

Via de psycho-neuro-immunologie weten we al jaren dat (emotionele) stress, zeker deze die chronisch aansleept, een impact heeft op ons psychosomatisch ziek- en welzijn. Meer recent wetenschappelijk bio-genetisch onderzoek verwijst zelfs naar een heel duidelijke link tussen onze (dieperliggende) emoties en de structuur van ons DNA! Emoties kleuren niet alleen ons leven, ze beïnvloeden blijkbaar ook het erfelijk materiaal van waaruit we gevormd worden.

‘De tranen die niet gehuild worden door de ogen, worden gehuild door onze organen’, zegt dr. James Lynch. Heel veel psychische, somatische, relationele en sociale problematieken zijn op ‘vergeten’ trauma gebaseerd. De pijn die men in het heden ervaart in lijf, werk, relaties en leven gaat daarbij hand in hand met oude wonden en onverteerde kwesties. Ik schreef er meer over in crisis als doorbraak (leestip!). Het is zelfs wetenschappelijk aangetoond dat aanhoudende eenzaamheid even nefast is voor ons immuunsysteem als 15 sigaretten/dag. Er zou namelijk een significante wisselwerking bestaan tussen cytokine (een afweerhormoon) en het sociale interactiepeil.

Bottom line is dat in een wereld van ‘beheersbaarheid’, ‘quick fix’, ‘controle’, ‘comfort’ en ‘symptoombestrijding’ amper nog aandacht gaat naar de diepere oorzaken van hart- en vaatziekten, nier-, long-, lever- en andere aandoeningen, diabetes, obesitas, auto-immuunziektes. Het lichaam vertaalt wat de geest verdrukt en vergeet. Het lichaam weerspiegelt wat we emotioneel niet kunnen of durven uitdrukken. De weerstand ligt in oude verhalen en wat ons hoofd ons blijft vertellen: “Het is niet ok om mezelf uit te drukken.”

Tussen de prikkels die we krijgen en de reacties die we geven ligt een bijzondere ruimte, een vergeten oceaan van voelen. We leven ontheemd van onze diepste gevoelens, onze trauma’s, lijden aan rouwvrees, hebben immens veel schrik voor verwerping. En dankzij het masker en de ‘sociale aanpassing’ overleven we, in combi met alcohol, pillen, en vele andere compulsies of verslavingen, en ja zelfs overmatig positivisme. Er is amper nog voeling, voeling met de binnenkant, voeling met de buitenkant, voeling met de onderstroom des levens, voeling met het vergeten zuur en het allerdiepste zoet. We begrijpen niet meer dat ‘wie zich beter wil leren voelen ook het voelen moet leren te verbeteren’. En geloof me, ik heb net ook moeten leren, echt.

Tips voor ‘Emotioneel Werk’ ofwel je ‘Gevoelshuishouding’:

Van vat ‘vol’ naar vat ‘op’ gevoel :

🔸 leer luisteren naar en wees lief voor je lijf, het stuurt je voortdurend signalen over je emotionele zelf. Beschouw de signalen wat meer in figuurlijke zin. Wat vertelt je lijf je over je verdriet, je kwaadheid enz.

🔸 schrijf meer over je innerlijk leven: journaling of narrative writing werkt heel louterend. Je vormt een betere band met de voortdurende onderstroom, de onderliggende verlangens leer je beter begrijpen

🔸 praat meer in vertrouwen over je diepere soms verborgen gedachten, pijn, hoop, angsten, dromen. Het geheime meer aan het licht brengen klaart bijzonder veel op en uit.

🔸 schakel hulp in bij de verwerking van te pijnlijke gebeurtenissen in je leven, laat het niet verzuren, zoek een mentor, vertrouwenspersoon, ‘praatdeskundige’. Stel niet uit.

🔸 laat de dingen die je overkomen iets meer bezinken en landen. Zeg niet te snel ‘ok’, ‘ja’, ‘neen’, neem je tijd om te meer te voelen.

🔸 hou je interne radio in de gaten. Gedachten zijn de bouwstenen van onze perceptie, onze realiteit en dus ook onze gevoelens. Voorzichtig met overhaaste conclusies, veralgemeningen en negativisme. We denken bijzonder veel, de denkfouten inbegrepen.

🔸 wees selectiever: vermijd negatieve plaatsen, mensen en zoek meer zachte sferen op. Omgeving en medemens hebben heel grote impact op je stemming.

🔸 leer ook luisteren naar anderen, beter, langer, dieper. Stel vragen en reflecteer op wat je hoort bij de ander. Verleg niet te snel de focus terug op jezelf.

🔸 ga helemaal op in ervaringen, voeg meer emotie toe aan je activiteiten. Speel, dans, zing, creëer met hart en ziel.

🔸 leer van en imiteer kinderen, zij staan dichter bij hun eerlijke zelf.

🔸 fysieke aanraking: toelaten, erin groeien, durven geven bevordert de gevoelsband met jezelf en je intimi.

🔸 zoek de natuur op, wandel meer, en laat je gevoelens opborrelen, luister zoveel mogelijk zonder oordeel en leer van natuurlijke herkauwers én zenmeesters zoals de koetjes!

Het is wel ok wat je voelt. Het is wel ok om dit te delen. Vertrouw je gevoelens wat meer. Het komt je gezondheid en deze van anderen alleen maar ten goede.

– Steve Van Herreweghe

/1 Reactie
, , , , , , , , ,

Survival kit voor hoofd en hart in lastige tijden

‘Get busy living, or get busy dying.‘

Het is één van de drijvende quotes in de nr. 1 film (IMDB) The Shawshank Redemption, gebaseerd op het korte verhaal Rita Hayworth And Shawshank Redemption van Stephen King. Deze met 7 Oscarnominaties bekroonde topfilm vertelt het verhaal van Andy Dufresne (Tim Robbins) die beschuldigd wordt van de moord op zijn vrouw en haar minnaar. Hij houdt vol dat hij onschuldig is, maar krijgt toch tot tweemaal toe levenslang in de strenge gevangenis Shawshank. Hij raakt bevriend met de zwarte medegevangene Ellis (Morgan Freeman), die voor iedereen spullen kan regelen en de bijnaam ‘Red’ heeft. En er zijn nog twee dingen die Andy op de been houden: hoop en een poster van Rita Hayworth…

‘He who has a ‘why’ to live, can bear with almost any ‘how’. (F.Nietzsche)

Deze beroemde quote gidste ook Viktor Frankl – Weense psychiater, professor in de neurologie én holocaustoverlever – doorheen hele zware historische tijden. In zijn boek A Mens Search For Meaning beschrijft hij hoe mensen in zeer extreme situaties toch niet alle zin verliezen en (blijven) volhouden. Het enige antwoord op de vraag naar de zin van het leven, is je concrete leven, zegt hij. “Zoeken naar het ultieme antwoord, is een verkeerd uitgangspunt. Je moet leven van moment tot moment, en in elk moment een andere invulling ontwaren.” 

4 maal ‘W’

Twee verhalen die me – in (Corona)tijden van dreiging, lockdowns, reëel en gevoelsmatig ‘gevangenschap’ en ‘(vrijheids)beroving’ – te binnen schoten en aanvuurden tot het uitpakken van een psy-toolkit waar we zelf mee aan de slag kunnen opdat we naast lichamelijk gezond ook wakker – weerbaar – wendbaar – waarachtig (blijven). Temeer omdat mondmaskers, social distancing, handen wassen en sociale bubbels alleen de mentaal – emotionele gezondheid niet op peil gaan houden. Het verfilmde verhaal van The (Stephen) King of Horror houdt ons een universele spiegel voor van ‘onschuld en opgesloten worden’ enerzijds, en van ‘mentale vrijheid’ en grote ‘levensmoed’ anderzijds. ‘Wat (of wie) licht wil geven, dient het branden te doorstaan’ (met of zonder poster als houvast), was eveneens het centrale leitmotiv in Frankls survival .

Hieronder een zevental essentiële, doorwrochte en bruikbare adviezen om in ‘ver- en benauwde’ tijden naast de fysieke gezondheid ook deze van je hoofd en hart in optimale conditie te houden.

  1. Onderzoek de realiteit
    ‘Pijn is onvermijdelijk, lijden – echter – is optioneel’, zo luidt het bij H. Murakami. Ik schreef erover in 50 wijsheden voor een ‘licht’-er leven, een inspirerende lijst met inzichten die groeide doorheen mijn eigen tijd en deze met cliënten-in-pijn. Aanvaarden van wat onprettig is, de plannen dwarsboomt, perspectieven ontneemt, pijn doet, de hoop ontneemt, het is het aller lastigste des mensen. We verzetten ons met argumenten, vechten tegen bierkaaien, putten onszelf en anderen uit. We willen die mogelijke ziekte, de angst eromheen, de groeiende onvrede, het verlies en vrijheidsinperking niet. Controleverlies, het bezorgt ons stress, dat beschreef ik hier uitgebreider. De touwtjes, neen, die houden we liever in eigen handen. Het vertrouwde los(ser) laten boezemt schrik in. We zijn ook het vertrouwen helemaal kwijt geraakt, in media, politiek, in wetenschap, en niet in het minst: in onze ware aard, kracht en onoverwinnelijkheid. De desinformatie is niet alleen van deze tijd, maar van alle tijden. Wie of wat te geloven, wie of wat te volgen, wie of wat niet? Vooraleer we ‘de realiteit’ aanvaarden moeten we die ook durven onderzoeken, niet louter ‘aannemen’. Het onbekende echter schrikt af en maakt onbemind, we strijden, vluchten of slikken liever. Onderzoek vraagt energie, maar het loont. Ik moedig geen strijd of buiging aan, veeleer een waardig – kritisch ontrafelen. Met niet-weten als basis en niet-zomaar-aannemen als reddingsboei.
  2. Wees niet (te lang) bang.
    Een beetje bangheid kan geen kwaad. We maken wat mee en er kwam al zoveel op ons af. Het lijkt wel oorlog, ook al is de vijand van dienst zo onzichtbaar als wat. Misschien is het wel net dát laatste ook dat ons zo onrustig en onzeker maakt. Echter, teveel of te lang angst voegt niks maar dan ook niks toe dat werkelijk goed voor je is, integendeel. Ook niet wanneer je al ziek bent of mensen rondom jou ziek zijn. Angst is vooral een product van ons denken en het activeert heel snel het stresssysteem waardoor we voortdurend op onze hoede zijn voor het (veelal denkbeeldige) gevaar: we willen vluchten, vechten of ter plaatse bevriezen en zelfs verdwijnen. Hoe langer je deze angst aanhoudt en voedt hoe meer het – als een uitgehongerde familie ratten – aan je sterke maar ook gevoelige lijf gaat knagen. Bovendien is angst bijzonder aanstekelijk, besmettelijk en vernauwt het je blikveld en gevoelsleven. Stop eens met lezen nu. Kijk rondom jou en zoek naar alles wat een rode kleur heeft, lees dan verder. Ok, sluit nu je ogen, en herinner je alles wat de kleur ‘blauw’ heeft. Inderdaad.. Waar jij je aandacht op richt, dat zal toenemen, de rest bestaat niet (voor je selectieve waarneming). Wees dus waakzaam met je eigen focus en deze die wordt opgedrongen. Je angstvuur ontwikkelt snel. Het is beter er gezonde rust en kalmte ipv olie op te (blijven) gieten. Hanteer (zoals hier ook beschreven) de “Jij maakt mij niet bang, ik maak mezelf bang” afspraak (met jezelf). Zoek ook vaker de natuur op, luister naar zachtere muziek en stemmen, vermijd teveel nieuws, mediteer, en ga aub aan de slag met deze toolkit.
  3. Denk in mogelijkheden
    “Makkelijk gezegd” hoor ik sommigen denken. Klopt! Je moet het dan ook doen, en niet slechts eenmalig maar in voort-durende-zin. Iedereen heeft een “Ja, maar..”- schrift, tracht er aub geen boek of heel oeuvre van te maken. In de podcast mini-reeks rond crisis en wijze coping zoom ik in episode 3 in op de pervasieve impact van je eigen denkpatronen wanneer het ‘tegenzit’. Onder het mom van ‘anders leren denken‘ leg ik uit hoe jouw automatische gedachten aan de basis liggen van geautomatiseerde reacties en deze kleuren op hun beurt je wereld, je realiteit, je resultaten en gevoelens. Voortdurend denken aan hoe vervelend het allemaal is, wat mogelijks niet meer terugkomt, welke beperkingen er zijn enz. haalt je stemming onderuit en verziekt tegelijk ook de sfeer rondom jou. Aan je angstniveau werken betekent actief het piekeren verlaten en inzetten op initiatief en creativiteit. ‘Ieder nadeel eb zijn voordeel’, zei Johan Cruyff. Bekijk daarom wat je met de vrijgekomen tijd, ruimte en mogelijkheden kunt doen, alleen en/of samen. Focus op wat je wel nog kunt en met wie. Schrijf het allemaal op, lees het dagelijks luidop (ook aan je kinderen) en vul aan! Denken in mogelijkheden helpt je trouwens de cyclus van angstdenken te doorbreken, het maakt je creatiever en je behoudt een gevoel van controle en macht over de situatie. Bovendien geef je ook aan het concrete leven (zie Frankl) dat voor je ligt werkelijke positieve zin. Anders gezegd: ‘als jij zorgt voor het ‘nu’, dan zorgt dat nu wel voor ‘later’.
  4. Vermijd negativiteit.
    Vechten tegen de politiek en het onzichtbare enerzijds; gedijen in angst, je verliezen in rampdenken, innerlijke maar ook jammer genoeg relationele strijd anderzijds – ook al is het heel menselijk – het zorgt voor een klimaat en cultuur van (geestelijke) gezondheidsverzwakking en groeiende sociale negativiteit. Ziekenhuizen rapporteren bijvoorbeeld in de rand een verhoogd aantal patiënten dat zich aanmeldt met hyperventilatie. Hoe kan het ook anders met massale verspreiding van angst- en wanhoopinducerende boodschappen? De gezondheidszorg moe(s)t beter georganiseerd worden, zoveel is duidelijk. Ziekenhuizen kreunen natuurlijk (cfr. de besparingen- en fusiegolven). Er was al een burn-out epidemie onder de zorgverstrekkers (teveel werkdruk, overuren, administratie en te weinig waardering en heldere communicatie). Bovendien, waarom propageert men niet meer positivisme? Waarom brengt men niet meer positieve, creatieve oplossingen en verhalen van ‘overlevers’ in de schijnwerpers? Wat is er mis met hoop uitdragen? Ook hoop werkt net als angst: aanstekelijk! We doen er natuurlijk wel allemaal zelf aan mee .. Dus is het zaak om hierin (minimaal ‘iets’) verstandiger te worden. Zoals gezegd is het in lastige tijden cruciaal om je zelfcontrole en dus ook je energie beter te beheren, ofwel veel selectiever om te springen met jouw energiebronnen en jouw energievreters. Hieronder een viertal kritische hulpvragen die je helpen om van eerder vullen naar meer voeden te evolueren:
    1. Wat en wie geeft jou energie (en hoe)?
    2. Wat en wie geef jij energie (en hoe)?
    3. Wat en wie ontneemt jou energie (en hoe)?
    4. Wat en wie ontneem jij de energie (en hoe)?
  5. Blijf werken aan je doelen.
    ‘Fear can hold you prisoner, hope can set you free’ (S. King). Andy Dufresne (zie boven) slaagde er in om zich succesvol in te passen in de gevangenis: hij maakte er vrienden, stichtte er een bieb en leerde oa. analfabeten lezen. Tezelfdertijd werkte hij 20 jaar op eigen houtje aan zijn ultieme ontsnapping. Andy had één doel en stelde alles in het werk om dat doel te bereiken: een nieuw leven hebben in Zihuatanejo (Mexico), de plek waarvan hij altijd droomde. Ook Frankl hield zich meer dan staande door wat hij en anderen in de concentratiekampen voor ogen hielden. Het waren dingen als: de hoop om ooit hun geliefde weer te zien, de verwondering om een zonsondergang die tussen al het gruwelijke mooi kon zijn, het uitzicht op ergens een groene kruin boven een muur. Frankl maakte zich ondertussen ook in de kampen bijzonder nuttig als psychiater en gezondheidseducator: hij stond zowel de soldaten als zijn kamp- en lotgenoten medisch bij, gaf les over slaap- en mentale hygiëne enz. ‘Waar geluk bestaat uit drie dingen’ – zo klinkt een Oosterse tegeltjeswijsheid: ‘iets om van te houden, iets om te doen en iets om op te hopen.’ Ja, zelfs al is de uitputting nabij, staat je gezin op springen, leef je geïsoleerd als single, heb jij je baan of zaak verloren, ben je de oriëntatie wat kwijt, het devies blijft: laat de huidige situatie niet het eindpunt van je fantasieën zijn, maar veeleer de springplank naar een diepere duik in je dromen. Zie je het grotere plaatje even niet? Neem dan extra rust, zet geen druk, laat de tijd voor jou werken, focus op de dagtaken en voeg er iets meer intensiteit en plezier aan toe; vertrouw ook wat meer op kleine ingevingkjes, visualiseer jezelf af en toe denkbeeldig in volle glorie, hou een dagboek bij. Vrijheid, dat is vooral een innerlijke aangelegenheid..
  6. Verbeter je zelfzorg
    Natuurlijk is het allemaal ook lastig. En de ene dag is de andere niet. Daarom zijn positieve dagelijkse zelfversterkend gewoontes zo belangrijk. Want als jij je goed voelt, als jij voor jezelf zorg draagt, dan stimuleer jij je ‘goed-gevoel hormonen’ (dopamine, serotonine, endorfine, oxytocine) en ben je in staat ook beter zorg te dragen voor je dierbaren en je in te zetten voor anderen, indien je dat wil natuurlijk. ‘Wie voor zichzelf zorgt, zorgt steeds voor zijn beste vriend(in)’; vriendschap met jezelf is de zachtste basis van elke relatie met een ander, zowel binnen intieme als professionele context. Zelfzorg is wel voor alle duidelijkheid (ook al het is fijn dat je daarmee start) meer dan enkel je laptop of smartphone eens uitzetten, even te niksen, te luieren, te dagdromen, een warm bad nemen, een massage en lekker kopje thee. Het is vol-wassen aandacht aan en voor jezelf, je wensen, je noden, maar ook je talenten, je dromen, je valkuilen, je vergeten pijn..; het is eigenwaarde en dieper zelfengagement in de dagdagelijkse praktijk gebracht vanuit een ‘wie niet zeeft, die zweeft’ – principe. Met ‘niets minder dan het beste voor mezelf’ als dagelijkse mantra. Zelfzorg is – hoe fijn ook – ook geen instant geneesmiddel, noch een 8-weken training, het is een groeiproces van blijven opstaan en doorgaan na het vallen en uitstellen; het is een levenslang leren integreren van wat voor jou echt nodig is, gezond is en werkt. Een acroniempje hierbij is BRAVO:
    Beweging (elke dag, frequenter, meer trappen, meer te voet, yoga/tai chikwartiertje, dansen – ook thuis, duursporten indien mogelijk)
    Rust (elke dag, intenser, zie pauzeren kan je leren, check de relax nog meer met je zintuigen kaart, liefst zonder pillen)
    Attitude (elke dag, positiever, deze 2 instructies volgen, leren van stervenden, focus op het waardevolle, het mooie, het kleine, liefst zonder pillen)
    Voeding (elke dag, gezonder, biologischer, lichter, minder frequent, af en toe onderbroken vasten, met supplementen, liefst minder bewerkt, voorzichtig met alcohol)
    Ontlading (elke dag, meer, beheerst doch met overgave, in het lachen, spreken, vrijen, schrijven, hulp vragen, zingen, tekenen, op muziek vooral).
  7. Blijf connecteren en nog meer liefhebben
    De natuur gaf ons 2 oren en 1 mond, opdat we meer zouden luisteren dan praten. Het is een tijdloze waarheid, die nog het meest dwingt in tijden van nood en crisis. Hoe moeilijk we het zelf ook hebben, tracht hierin nog meer een rolmodel te worden. We worden met zijn allen waarlijk door elkaar geschud; ingrijpende (historische) gebeurtenissen doen dat nu eenmaal met ons, ook al kunnen we hierdoor veerkrachtiger worden. De kwestie is niet of de ander(en) lijdt(en), de kwestie is hoe zwaar en zichtbaar is dat lijden? Zij die lijden – vergeet dat niet – zijn meesters in vermomming! Voor heel wat mensen gaat deze pandemie hand in hand met 2 andere pandemieën van deze tijd: de (financiële) stress- en eenzaamheidspandemie. Over dat laatste schreef ik een gewaagd, kritisch maar m.i. noodzakelijk stukje. Iedereen rondom jou, ook iedereen die je – virtueel en reëel – nog zult ontmoeten lijdt ofwel luidop ofwel in stilte onder de zorgen, de angst, het verlies, het gevecht. Coronatijden, ze brengen ons inderdaad verder van het werk, cultuur én elkaar, maar tegelijk ook veel dichter bij essenties: bij tijdelijkheid, vergankelijkheid, bij onze gehechtheden, de (toenemende) vervreemding alsook de emotionele afstandelijkheid en zingevingsarmoede. Stuur daarom massaal kaartjes, cadeautjes, bloemen met de post, bel systematisch met (groot)ouders, vrienden en geliefden, wees extra vriendelijk in supermarkten, glimlach met je ogen, wees niet te streng tegen je kinderen, zeg wat vaker mooie hartelijke dingen, bied je vrijwillige hulp aan in de zorg. Treffender dan ‘Doe wat je kan met wat je hebt en waar je ook bent’ (T. Roosevelt), kan ik echt niet besluiten.

Lieve mensen,

Het is een zure mand appelen. Maar laten we hier samen waardig doorbijten en -gaan. Niets blijft duren, ook dit niet. Laten we er het beste van maken en hier sterker, wijzer en liefdevoller door worden. Steek dan nu maar die kaars van je aan ipv het duister te (blijven) vervloeken. Go go go, I’m on your side!

– Steve Van Herreweghe –

/1 Reactie
, , , , , ,

PODCAST Wakker & Bereid in Coronatijden: verander je denken (3)

Start van de podcast in historische crisistijden. Een mini-reeks over visie en coping bij crisis. Vandaag deel 3: over de impact en verandermogelijkheid van je eigen denken

/0 Reacties
, , , , , , , , ,

Mag het nog pijn doen? Over de valkuil van (zelf)medelijden

De Griekse tragedies, jullie hoorden er wellicht ooit eens van. Ze werden destijds opgevoerd om het publiek een zekere catharsis (zuivering, ontlading) te laten beleven. Ze deden dat door via het schouwspel elos (‘medelijden’) en fobos (‘angst’) op te wekken en er de aanwezige toeschouwer(s) mee te overspoelen. Voor een Griek is het ‘zien lijden’ (mentaal en fysiek) het ergste wat er is.

Dat geldt natuurlijk ook voor elke niet-Griek. Op het theater van ons levens zijn oneindig veel kleine en grote tragedies te aanschouwen die ons raken, ons verstillen of in beweging brengen. Ook kan de ‘Griek-in-onszelf’ wel af en toe eens ontaarden in voyeurisme, in leedvermaak en jawel zelfs tot het pijnlijke ‘we staan erbij en kijken ernaar’– ook wel het Bystander-effect genoemd.

Het zien lijden of ‘afzien’ van een ander beroert onze zintuigen, hersenen en harten, bij de één al meer dan bij de ander. Onze spiegelneuronen zouden er voor iets tussen zitten, dat zijn specifieke hersencellen die ons via waarneming van (en afstemming met) de buitenwereld een soort van gespiegelde ervaring bezorgen. Het houdt ook verband met ons leer- en empathisch vermogen. Maar wat doen we er dan mee, of wat moeten we er eigenlijk mee doen?

(zelf)Medelijden, een bijzonder humane reflex.

Het brengt me bij een andere (klassieke) vraag die ik al meer dan 20 jaar voorgeschoteld krijg: “Steve, zo alle dagen de miserie van een ander aanhoren, hoe hou jij dat vol?” Natuurlijk zijn er meerdere antwoorden mogelijk. Over één kernachtig antwoord wil ik het in deze blogpost ietwat genuanceerder hebben, wellicht herken- en invoelbaar voor iedere gevoelige ziel die zich ook wel eens kan verliezen in de pijn, de zorgen van een ander. Het gaat over medelijden, en vooral de valkuil ervan…

Medelijden, het maakt ons schijnbaar zachter en milder, het brengt ons bij kwetsbaarheid, de kleine en grotere hel van de ander, en het maakt ons tevens bewuster van ons eigen (on)geluk, de voorgespiegelde (on)rechtvaardigheden des levens, én het opent debatten naar diepere zingeving en machten.

Dé vraag is echter of (zelf)medelijden echt een toegevoegde waarde biedt, of het werkelijk ‘helpt’ en sterkt, of het daarentegen onszelf en de ander niet eerder gaat kleineren, devalueren en zelfs stagneren?

De geboorte van de vlinder 

Een man zat op een zonnige middag rustig te genieten in zijn tuin. Zijn oog viel op een cocon waar net beweging in kwam. Er verscheen een kleine opening in de cocon en een vlinder probeerde met veel moeite zijn weg naar buiten te vinden door dat kleine gaatje heen. Tot verwondering van de man was de geboorte van de vlinder een niet zo gemakkelijk proces. De vlinder was anderhalf uur bezig om te proberen uit de nauwe opening te komen. Hij raakte daardoor vrijwel uitgeput, want hij deed plotseling niets meer. De man had medelijden met de arme vlinder en liep zijn keuken in, op zoek naar een schaar. Toen hij terugkwam met de schaar, zat de vlinder nog altijd in de cocon, wachtend op wat nieuwe energie. De man knipte de rest van de cocon weg; nu kon de vlinder zich moeiteloos bevrijden. Met een schok stelde de man echter vast dat de vlinder een gezwollen lijf en verschrompelde vleugels had! Hij zag hoe de kreupele vlinder over de grond schrompelde en hij wachtte tevergeefs op het spreiden van de vleugels. Wat bleek? In zijn medelijden had de man niet beseft dat het nauwe gaatje de wijsheid van de natuur voorstelde. De vlinder wordt namelijk gedwongen zich door een klein gaatje te wurmen, omdat daardoor de levenssappen vanuit het lijf in de vleugels worden geperst. Het moeilijke geboorteproces was precies wat nodig was voor de vlinder.

Teveel schrik voor nauwe gaatjes en zure appels

Het transformatieproces van rups tot vlinder wordt sinds oudsher in menige culturele, religieuze en spirituele tradities gebruikt als metafoor voor onze ontpopping van ‘onbewuste-kruipende-aardse-ego-staat’ naar een ‘lichtere-bovenbewuste-spirituele-staat’. Het popstadium wordt daarbij figuurlijk gezien als de overgangs- en natuurlijk dwingende loslaatfase: een lastige doortocht doorheen het donker waarbij in een fase van klaarblijkelijke verstilling en verdwijning in feite de integratie van al het oude (‘vergetene’) geschiedt, en dit als voorbode van een nieuwe verschijningsvorm.

Het verhaaltje hierboven houdt ons een spiegel voor en zit dus boordevol analogie. De man in het verhaal bijvoorbeeld. Hij lijkt alert en wakker, behulpzaam en vol (zelf)medelijden! Hij vertegenwoordigt onze klassieke manier van kijken, denken en probleemhantering. Enerzijds verwijzend naar ons aangeleerd verzet tegen verandering en groei, en de hiermee verbonden angst- en betuttelcultuur (waar we met zijn allen deel van uitmaken). Anderzijds naar onze ‘slaperige en geautomatiseerde staat’ van zijn en leven, waarbij we vooral niet willen en kunnen losmaken van wat vertrouwd is en daardoor angstvallig smachten naar ‘het oude normaal’. In mijn ‘Wakker & Bereid’ podcast zoom ik hier via een eerste mini-reeks dieper op in.

“Wat is er mis met helpen dan?” hoor ik jullie luidop denken. Goeie vraag! Op zich niks mis, alleen, wat is de definitie van helpen en hoe nodig is het precies? En vooral hoe gevraagd en welkom is het werkelijk?

Er ‘doorheen’ groeien kan ook

Zoals ik beschreef in de 9 takeaways naar een kwaliteitsvoller leven is ‘ongemak vaak een voorbode van groei’, en kunnen we naast vlindergeworden rupsen ook heel wat van zich terugtrekkende kreeften leren! Alleen wordt ‘ongemak’ (en bij uitbreiding ‘crisis’) vanuit ons westers denk- en geneesmodel zelden echt zo bekeken. Onmiddellijk comfort daarentegen staat voorop. Weg dus met die (groei)pijn, te nauwe gaatjes en te zure appelen! Onze hedendaagse quick fix mentaliteit en -cultuur met haar favoriete instantoplossingen (zoals overmedicalisering, junk food, Tinder, onlineverheerlijking) worden als meer ‘passend, #yolo en normaal’ beschouwd.

We zijn ergens onderweg vervreemd geraakt van de oerkennis over het diepere ‘waarom’, inclusief het belang, de initiatie en waardering van (overgangs)rituelen. We hebben het afgeleerd om te pauzeren, vertrouwen minder op ons eigen ontwikkelproces en hebben daardoor immens veel moeite om door te bijten en te zetten. We verkrampen bij (grote) crisissen en schieten in vermijdingsgedrag omdat we vergeten zijn dat verandering de enige constante is in het leven. We moeten het willen én durven onder ogen zien: we zijn gebrainwasht en misvoed – én – we geven dit vaak blindelings gewoon verder door aan onze kinderen, onze vrienden en om te beginnen aan onszelf. Graag nieuwe en andere boodschappen dus, boodschappen die ’t liefst sterke wortels en vleugels geven. Ik belichtte er ter info 12 ‘eenvoudige’ hier.

Medelijden naar zichzelf en anderen is dus i.m.o. zelden een goede raadgever want het wortelt in een waarheid van ‘gepercipieerd slachtofferschap’, bij onszelf en vervolgens ook geprojecteerd op onze omgeving. Het biedt schijnbare voordelen en schept een gemeenschappelijke deler van onschuld, gekwetst en bang zijn. Dat menselijk lijden zelden in een groter perspectief wordt geplaatst leerde dit verhaaltje ons. Ook uit de crisispsychologie wordt dit bevestigd: het menselijk lijden kan slechts waarlijk transformeren als ‘de situatie’ niet als (goddelijke) ‘straf’ maar als ‘opportuniteit’ wordt gezien, als doortocht naar meer licht(heid).

We zijn dus geen slachtoffers van de omstandigheden (ook al geloven we dit graag en kunnen de omstandigheden ook behoorlijk uitdagend zijn), maar bezitten het vermogen om te kiezen ons denkpatroon hierover te veranderen en jawel zelfs ‘post-traumatisch veerkrachtig‘ te groeien ipv in het stresssyndroom te blijven hangen.

De imaginaal cellen (eren)

Terug naar de worsteling van de rups. In het popstadium gebeurt de histolyse: alle organen van de rups worden opgelost tot vormloze materie. Hieruit ontwikkelt zich de toekomstige vlinder. Met dank vooral aan de imaginale schijven! Deze ‘schijven’ zijn als kleine groepjes cellen de belangrijkste werkpaarden die de ombouw van de hongerige rups naar kilometervretende vlinder mogelijk maken. Deze cellen ‘lezen’ als het ware die informatie van hun genetische blauwdruk en fungeren als een levendig en dwingend ‘design’ dat de rups tot een andere vorm laat evolueren. Fantastisch toch!

Deze analogie kunnen we zeker ook doortrekken naar elke zich-ontwikkelende-mens. Jezelf of een ander (onwetend of angstvallig) identificeren met ’teveel rups’ is ook vergeten dat er een dieper ‘design’ is dat wil ontwikkeld geraken. Pijn, tegenslag, crisis, het heeft allemaal een functie, tenminste als we dit ook zo willen zien en begrijpen. Zoals ik verhelderde aan de hand van deze 3 metaforen heeft elke crisis naast een vergrootglas- ook ‘brug-functie’: het dicht een kloof, lost altijd iets op en maant ons aan om meer te leren loslaten en meer op het zich ‘ontvouwende en onzekere nieuwe’ te vertrouwen. Wil je nog meer survivaltools in lastige tijden, lees hier dan verder.

Van medelijden naar medeleven, -reizen en -rijzen

Brengt mij tot slot terug bij de gestelde vraag van hierboven (“waarom enthousiast blijven?”). Mijn allerdiepste drijfveer en bron van enthousiasme in het begeleiden van cliënten-in-pijn ligt dus niet in (zelf)medelijden vervat bij maar leeft in de verwondering die elke crisisdoorgang en -doorbraak (en de daarbij potentiële nieuwe evolutievorm die tevoorschijn rijst) met zich kan meebrengen. Wat een ander ‘miserie’ noemt geldt voor mij slechts als een vernauwing van iemands (gevoelsmatige) werkelijkheid.

De pijn, het verdriet, de angst, frustraties, twijfels en uitzichtloosheid waarmee cliënten geconfronteerd worden zie ik dus niet als slotsom of eindpunt aan een menselijk verhaal, en evenmin als een verhaal dat bovenop mijn zgn. denkbeeldige ‘op te lossen berg’ komt te liggen, maar als een mogelijke hergeboorte of ‘ingang naar een dieper en nieuwer leven’. Het actief getuige en medereiziger mogen zijn van diverse wedergeboortes zorgt voor een onvoorstelbare positieve energiestorm die niet enkel elke gedachte aan ‘hoe erg het wel was’ resoluut teniet doet maar tevens de mens-in-mijzelf doet rijzen.

Als hulpverlener en wakker(der) mens leer je ook dat er een verschil bestaat tussen helpen en begeleiden. Je bent geen rasecht technieker die de problemen van een ander eventjes fixt zodat ze vervolgens weer verdwijnen. Begeleiden is ruimer dan en omvat (oa) het helpen. Maar het kan ook perfect iemand met rust laten zijn.

In die zin is medeleven belangrijker en ruimer dan medelijden, want medeleven veronderstelt een gemeende aandachtigheid en betrokkenheid met behoud van respect voor de vrijheid van de ander (tenzij die zichzelf en anderen in gevaar brengt). Medelijden daarentegen verlengt en accentueert het lijden, en onderbreekt het natuurlijke vermogen tot een autonomer, bewuster en innovatiever leven.

– Steve Van Herreweghe –

/0 Reacties
, , , , , , , ,

Crisis als doorbraak. Over post-traumatische groei en veerkracht

Coronatijden. Ze confronte(e)r(d)en ons met ‘halt’, duw(d)en ons naar ‘minder’, hakten in op ons pantser en ma(a)k(t)en ons bang. Ze brachten ons verder van elkaar en ook veel dichter bij essenties: bij tijdelijkheid, vergankelijkheid, bij onze gehechtheden, de (toenemende) vervreemding alsook de emotionele afstandelijkheid en zingevingsarmoede. Vrolijk, neen, dat werden we er niet echt van, de gezellige bubbelmomenten buiten beschouwing gelaten.

En voor heel wat mensen ging en gaat deze pandemie ook hand in hand met 2 andere pandemieën van deze tijd: de (financiële) stress- en eenzaamheidspandemie. Over dat laatste schreef ik een gewaagd, kritisch maar m.i. noodzakelijk stukje.

De Post-Corona vermoeidheidsklachten en behoedzaamheid houden ons nog deels op de rem, deels lonkt wel al meer en meer de gaspedaal. We zijn waarlijk door elkaar geschud, dat doen individuele en collectief zwaar ingrijpende gebeurtenissen nu eenmaal willens nillens met ons.

Crisis, trauma en verzet

Crisissen, kleine en grote, ze zijn – echter – van alle (leef)tijden, en ze presenteren zich in alle vormen, maten en kleuren. Soms lijken ze wel op mysterieuze en he(me)lse poorten en doorgangen die ons meenemen op golven van vertwijfeling en angst alsook met de valkuil van (zelf)medelijden confronteren. We reageren er vaak heel typisch menselijk op met diverse vormen van verzet: we mijden ze, overstemmen ze vaak met misplaatst positivisme, junk food, medicatie, alcohol en vele andere onderdrukkingsvormen. Finaal houden we zelden van verandering, zeker de gedwongen, het bezorgt ons veranderstress en groeipijnen. Ik zoom hier trouwens dieper op in via mijn Wakker en Bereid podcast.

Voor heel wat mensen heeft deze crisis trouwens ook oude (herinnerings)pijn doen heropleven evenals ook nieuwe gebaard, ik besprak dit trouwens iets dieper via deze 3 verhelderende metaforen. Hoe kwetsbaarder mensen waren voorheen des te groter de kans op een langer durend traumatiserend effect op lichaam en geest.

Soms lees je dat trauma ‘een nachtmerrie is die komt terwijl we wakker zijn’ en dat klopt ergens (letterlijk verwijzend naar de alles omwentelende ‘shock’) maar m.i. werkt het evengoed andersom, namelijk ‘een (mooie) droom die zich wil manifesteren terwijl we aan het slapen zijn’. Dat is natuurlijk gewaagd geschreven hoor ik sommigen denken, en dat klopt ook wel. De slachtofferrol of -positie is vaak een hele lastige om te willen verlaten, niet in het minst in het licht van onze relaties met anderen. Het vraagt gigantisch veel introspectie en moed om zich los te maken van de eigen verhalen – nl. deze waar het ego zich in wentelt – enerzijds, en anderzijds om ons te willen herverbinden met anderen vanuit een diepere visie en noodzaak en op een geheel andere wijze.

Van gewone tot traumatische events

Traumatische ervaringen en perioden doorworstelen, het vergt een enorme inspanning, doorzettingsvermogen en de juiste steun en omkadering om dit te doen. Lijden is niet enkel pijnlijk, het heeft ook een transformerende kracht. Of het nu in religie, poëzie, filosofie of literatuur is – het algemene begrip van hoe pijn nuttig kan zijn, is helemaal geen nieuw concept. Ik schreef in 50 wijsheden voor een lichter leven over wat ik autobiografisch en via cliënten-in-pijn hierover heb geleerd.

Grosso modo zijn er 3 soorten gebeurtenissen (events) in ons leven: de normale, de ingrijpende en de traumatische. Over de normale kunnen we kort zijn: deze gaan over de alledaagse weinig ingrijpende gang van zaken, geen echte hoogtes of laagtes, waar we op de zgn. automatische piloot drijven. De ingrijpende events, deze kunnen positief – de zgn. ‘hoogtes’ – zijn (bijv. geboorte, huwelijk, promotie) of negatief – de zng. ‘laagtes’ – van aard zijn (bijv. verlies dierbare, accident, ontslag), en deze halen ons steeds uit onze comfort- of geautomatiseerde zone. De traumatische events, deze zijn het zwaarst en in se altijd negatief en vooral destructief geaard. Ze kunnen collectief (bijv. oorlog, epidemie) en individueel (bijv. agressie, misbruik van macht) voorkomen in diverse vormen en tijdspannes. Hoe destructiever het event hoe groter de kans op problematieken nadien (angst- en stemmingsklachten, PTSS, verslavingen, psychosomatische ziektes). Ingrijpende gebeurtenissen kunnen ook een traumatische impact hebben, afhankelijk van de kwetsbaarheid op dat moment of oude pijn die daardoor heropflakkert (zie artikel metaforen).

Heel veel psychische, somatische, relationele en sociale problematieken zijn op ‘vergeten’ trauma gebaseerd. De pijn die men in het heden ervaart in lijf, werk, relaties en leven gaat daarbij hand in hand met oude wonden en onverteerde kwesties. Het spreekt voor zich dat dit vooral voer is voor dieper zelfonderzoek, analyse en zelfs therapeutische begeleiding. Jammer genoeg behelpen we ons te vaak veel te oppervlakkig (jawel zelfs met overdreven positivisme) onder het mom van “geen oude potjes opendoen en het verleden vooral met rust laten”. Maar zo werkt het natuurlijk niet, weerklinkt het bij dieptepsychologen, daarbij verwijzend naar het Jungiaanse kerncitaat ‘Wat je niet in je bewustzijn brengt, zal je verschijnen als lot’.

De talrijke ‘beperkingen’ en ‘vernauwingen’ waarin we terecht komen als basis leren zien van een potentiële (weder)geboorte, het blijft in tijden van globale verzieking, onlineverslaving en opgebrand zijn een gigantische uitdaging. Het uitklaren van, het stilstaan bij wat donker, oud en zuur is, het begrijpend leren en het leren doorbijten en doorzetten, vragen veel meer tijd en moeite (ook al leidt dit finaal tot structureel duurzamere veerkracht).

Post-traumatische groei (PTG) en veerkracht

Een vader-alcoholieker had twee zonen. De ene werd eveneens een alcoholieker en geraakte aan lager wal. De andere werd een succesvol ondernemer. Op de vraag wat de oorzaak van hun parcours was antwoordden ze beiden “mijn vader was een alcoholieker”. Waarin ligt het verschil? Gewoonweg toeval, een speling van het lot, of is er meer in het spel?

De Amerikaanse psychologen Tedeschi en Calhoun wijzen er al langer op dat ingrijpende en ontregelende situaties en alle daaruit voortvloeiende (existentiële) vragen niet enkele kunnen leiden tot posttraumatische stress (PTSS) maar ook posttraumatische groei (PTG, ofte het ‘bloeiende proces’ van Post-Traumatic Growth).

PTG is een mogelijk positief veranderproces dat volgt na een (reeks) onverwachte negatieve gebeurtenissen. In essentie dus een vorm van zelfverbetering die men ondergaat na het ervaren van levensuitdagingen. Zo is het is niet toevallig dat we bijv. in deze periode van sociale afzondering meer solidariteit en appreciatie van menselijk contact zien opduiken, alsook nieuwe vormen van (tele)’werken’. Crisissen herinneren ons aan onze kwetsbare status en maken ons alerter voor wat werkelijk van belang is, ook al werkt dit meestal maar voor even..

PTG sluit de pijn en de angst van het moment niet uit, maar het stuurt onszelf in de richting van een authentieker en zinvoller leven. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat mensen meestal in staat zijn om na dit soort indringende gebeurtenissen het leven op een andere manier aanpakken. Ze vertonen een grotere veerkracht bij volgende tegenslagen en meer realiteitszin. Ze begrijpen dat wat hen overkomt op zich geen macht hoeft te hebben op hoe ze het willen verwerken. Ik ging er ook dieper op in in het artikel 2 instructies die je leven kunnen veranderen. In die zin kan PTG als een psychologische transformatie die volgt op een (reeks van) stressvolle ervaring(en) ook begrepen worden als ‘een uitdagende manier om het doel van pijn te vinden, en dus verder te kijken dan de (on)bewuste strijd er tegen’.

De 5 kenmerken van PTG

Interessant en diepzinnig allemaal maar hoe herkennen we het verschil nu? Wel, de positieve transformatie van PTG weerspiegelt zich volgens de heren Tedeschi en Calhoun in een of meer van de volgende vijf gebieden:

  • Het durven omarmen van nieuwe kansen zowel op persoonlijk als op professioneel vlak.
  • Verbeterde persoonlijke relaties en meer plezier door samen te zijn met mensen van wie we houden.
  • Een verhoogd gevoel van dankbaarheid voor het leven.
  • Grotere spirituele verbinding.
  • Verhoogde emotionele kracht en veerkracht.

PTG kan zich heel divers uiten, in stilte, in kracht maar ook in toenemende zelfexpressie; soms ook als onzelfzuchtige hulp aan anderen, of als verdiept zelfinzicht en waarachtige zelfacceptatie. Er zijn massaal veel voorbeelden hiervan, in mijn eigen leven, dat van cliënten en denk ook zelf maar eens na over hoe je zelf je als mens, ouder, partner ‘gegroeid’ bent doorheen het vaak pijnlijke proces van tegenslagen. PTG verwijst naar onze natuurlijke veerkracht en naar het belang van meer te denken vanuit de ‘waartoe (leidt dit allemaal)- dan de ‘waarom (overkomt mij/ons dit nu)-vraag.

Hier zijn tot slot enkele voorbeelden van hoe posttraumatische groei er klassiek kunnen uitzien:

  • Ouders die hun kind aan kanker of door suïcide hebben verloren die geld inzamelen voor verschillende organisaties of goede preventiegerichte doelen.
  • Overlevenden van terroristische aanslagen worden vaak vriendelijker en accepteren meer anderen. Veel van hun gedragsverandering is te danken aan het trauma waarmee ze zijn geconfronteerd.
  • Oorlogsslachtoffers en soldaten die veilig terugkeren uit de strijd krijgen een breder perspectief op het leven.
  • Mensen die op jonge leeftijd een dierbaar persoon verliezen zijn veel dankbaarder voor wat ze hebben dan anderen van hun leeftijd. Een kind dat zijn moeder heeft verloren, kent bijvoorbeeld de waarde van moederlijke genegenheid en zou waarschijnlijk emotioneler volwassen zijn dan andere kinderen van haar leeftijd.
  • Koppels die hertrouwen nadat ze hun eerste echtgenoot hebben verloren, ontwikkelen vaak een diepere en transparantere relatie. Het eerdere trauma waarmee ze in het verleden zijn geconfronteerd, zet hen ertoe aan het heden te waarderen en de kwaliteit van de interpersoonlijke relaties die ze nu hebben te verbeteren.

Wil je nog meer survivaltools in lastige tijden, lees hier dan verder. Wil je nog meer tips over een verbeterd gevoelsleven, check hier.

– Steve Van Herreweghe –

/2 Reacties