Genoeg middelen in de psychiatrie?

Werken met weinig middelen en weinig personeel, herkenbaar binnen veel sectoren, en niet in het allerminst in de (Geestelijke) gezondheidszorg. Het Groot Psychiatrierapport van De Morgen belicht vandaag dit zware knelpunt. Wat mij betreft een steeds groter wordende schaduwvlek ook op het scherm der psychiatrie, waarachter de (gedeelde) onvrede bij patiënt – familie én hulpverlener, om ernstige en diepe verandering vraagt.

In zes op de tien (!) instellingen (intramurale of residentiële psychiatrie) stelt de Zorginspectie een bemanningsprobleem vast. Deze onderfinanciering staat in schril contrast met de statistische realiteit, want terwijl 1 op 3 Belgen kampt met psychische problemen, gaat amper 6 procent (!) van het totale budget gezondheidszorg naar de volwassen geesteszorg, en slechts 3% naar de zorg voor kinderen en jongeren (!!) … Politieke inconsequentie ten voeten uit, én met verstrekkende gevolgen, what’s new?!
Komt daarbij dat (1) de budgetten niet alleen steeds meer afslanken, (2) ze worden ook nog steeds niet efficiënt genoeg ingezet (80% van het budget gaat naar gehospitaliseerde zorg, ‘bedden’ m.a.w., en deze zijn net het duurst voor de maatschappij, wij dus), bovendien (3) hangt er ook steeds meer verplichte registratie en controle vast aan de toegekende budgetten en fondsen. Dit leidt zowel boven (directie) als beneden (werkvloer) tot soms ongeziene overdruk, meer administratie, minder directe patiënten- maar ook personeelszorg, en dus tot een steeds groter wordende kloof in het psychiatrische zorglandschap, waarin misnoegdheid, verzuring en kwaliteitsverlies als woekerplanten aan terrein winnen. “Vroeger hadden we meer tijd voor de patiënten”, is niet alleen een pijnlijke realiteit voor de patiënt, het is ook een zware dobber voor elke hartstochtelijke hulpverlener die steeds minder en minder met zijn corebusiness kan bezig zijn : de patiënt, de cliënt, de mens.

Ik kan het alleen maar – jammer genoeg, en ook in tijden van accreditering, netwerkconcepten, mobiele teams en andere liaisoninitiatieven – vanuit mijn praktijkervaring beamen. Het gaat vaak (de uitzonderingen bevestigen de regel) ten koste van de individuele aanpak, het individuele begeleidingsproces. Een steeds maar ‘schever wordende situatie’ die meestal ter plaatse – creatief maar ook vaak oubollig en rigide – wordt rechtgetrokken door (1) basiszorg (eten, bed, bezigheid), door (2) focusverschuiving naar groepsactiviteiten (“want dan kan je meer patiënten tegelijk zien binnen een uur”), door (3) de opwaardering van het zgn ‘IB – schap’ (d.w.z. van verpleging therapeuten willen maken, opgeleid of niet). En de psychiaters (die meestal zelfstandigen zijn, en dus liever meer en kort dan minder en lang patiënten zien) – zien gemiddeld 5-10 min / week hun patiënt(en). En wat met de psychologen dan? Budgettair is er vaak maar 1 voltijdse psycholoog voorzien voor 60 bedden (!). Bovendien wordt de terugbetaling voor psychologen – ook al zijn deze sinds 2016 een erkend zorgberoep – zeker nog niet voor morgen voorzien. De ‘goedkopere’ opties zoals psychiatrische thuiszorg en CGGZ zijn alternatieven op papier maar allesbehalve dé oplossing in praktijk. De gemiddelde wachttijden bijv. binnen CGGZ bedragen 9 maanden tot 1,5 jaar. De huisarts dan maar of de ambulante psychiater (want dat wordt wel terugbetaald) : psychofarmaca, aub! 1 op de 10 aan de pillen… De cirkel is rond.

Je zal dus maar (familielid van een) psychiatrische patiënt zijn of worden. Het is nog taboe, maar moet gezegd, weinig veldwerkers die zichzelf of hun familie zouden laten opnemen in de psychiatrie. Ontluisterend. Triest vooral. Zonde van tijd en geld. Met de periodieke Witte – woede – marsen als ultieme noodkreet. Met blijkbaar sterk verhoogd ziekteverzuim, burn-outs bij zorgverleners. Zorg voor de zorgenden? Meestal holle woorden en loze beloften. Zelfzorg dan maar..

Opname wordt hoe langer hoe minder de te bewandelen weg. Alles moet herdacht en heruitgewerkt worden, zowel politiek, onderwijsmatig als in de zorginstellingen. Bovendien is het ook voor ieder van ons persoonlijk hoogtijd om voor een diepe cultuur- en mentaliteitswijziging te zorgen, en dus niet alleen in pillen heil te blijven zoeken, of een opname – ver weg van de realiteit – als dé remedie te zien. Neen, we moeten kritischer worden, meer in twijfel trekken, meer lezen, meer (na)denken over en voor onszelf, meer praten mét ipv tegen elkaar. We moeten terug naar de basis, naar de roots, naar een andere vorm van verbondenheid met ons lijf, de natuur, de gebuur, met elkaar.

Onthoud dat ook jij net als bij iedereen – zowel een been – als de spreekwoordelijke ‘veer’ kan breken.

We moeten terug (en veel meer) familie worden, zeker als het er echt toe doet.

– Steve Van Herreweghe –